Ҳамкориҳои мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон тақвият меёбанд

Дар доираи таҳкими ҳамкориҳо Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Умед Бобозода санаи 30-юми октябри соли ҷорӣ бо Ҳамоҳангсозии доимии Барномаи Рушди Созмони Милали Муттаҳид дар Тоҷикистон, хонум Пратибҳа Меҳта, Сафири Фавқулода ва Мухтори Финляндия дар Тоҷикистон, ҷаноби Юха Виртане ва ҳайати ҳамроҳонашон дидор ва мулоқот намуданд.

Нахуст Умед Бобозода меҳмононро ба мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон хайрамақдам гуфта, ба ҷаноби Юха Виртане барои оғози фаъолияти дипломатӣ ба ҳайси Сафири Фавқулода ва Мухтори Финляндия дар Тоҷикистон бурдбориҳо таманно намуданд.

Зимни мулоқот У.Бобозода оид ба фаъолияти мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар тули даҳ соли гузашта ва махсусан ҳамкориҳо бо Барномаи Рушди Созмони Милали Муттаҳид ва Вазорати корҳои хориҷии Финляндия маълумот дода, қайд намуданд, ки бо дастгирии молиявии Ҳукумати Финляндия тавассути Барномаи Рушди Созмони Милали Муттаҳид ҷиҳати таҳкими иқтидори мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон як қатор корҳои назаррас анҷом дода шудааст.

Ҷаноби Юха Виртане низ барои пазироӣ изҳори сипос намуда, қайд намуд, ки ин сафари аввалини ман ба Тоҷикистон аст ва ман аз меҳмоннавозӣ ва муносибати дӯстонаи мардуми Тоҷикистон хеле хушҳол шудам. Таъкид гардид, ки Ҳукумати Финляндия тавассути Вазорати корҳои хориҷии Финляндия шуруъ аз соли 2013 лоиҳаи «Волоияти қонун ва дастрасӣ ба адолат»-ро тавассути Барномаи Рушди Созмони Милали Муттаҳид дастгирӣ менамояд, ки он самараи хуб дода истодааст.

Хонум Пратибҳа Меҳта низ зимни суханронӣ аз ҳамкориҳои Барномаи Рушди СММ бо мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ёдоварӣ намуда, онро стратегӣ номид. Қайд карда шуд, ки Барномаи Рушди СММ дар оянда низ ҷиҳати таҳкими иқтидори мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон мусоидат хоҳад кард.

Зимни мулоқот У.Бобозода аз баргузории конференсияи илмӣ-амалии байналмилалӣ дар мавзӯи «Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон: дастовардҳо ва дурнамо», мусоидати Барномаи Рушди СММ ва Вазорати корҳои хориҷии Финляндия ёдовар гашта, барои дар сатҳи баланд баргузор гардидани он изҳори сипос намуд. Ҳамчунин ба меҳмонон маҷмуаи маводҳои конференсия тақдим карда шуд.

Сипас дар вазъияти тантанавӣ маросими супоридани кӯмаки техникӣ, ки аз ҷониби Барномаи Рушди СММ бо маблағгузории Ҳукумати Финляндия ба мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дастрас гардида буд, баргузор гардид. Ҷонибҳо иброз доштанд, ки ин таҷҳизоти техникӣ барои таҳкими иқтидори мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ва амалӣ намудани ваколатҳои он мусоидат хоҳад кард.

Дар охир ҷонибҳо ҷиҳати тақвият ва идома додани ҳамкориҳои судманд изҳори омодагӣ намуданд.

Хадамоти матбуотии ВҲИ

Ба имзо расидани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи авф»

Мизи мудаввар бахшида ба 25-солагии Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон

Имрӯз дар мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон бахшида ба 25-солагии қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар мавзӯи «Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон таҷассумгари ҳуқуқ, озодӣ ва вазифаҳои инсон ва шаҳрванд»мизи мудаввар баргузор гардид.

Дар мизи мудаввар муовини Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон- Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак Р.Ҳабибулозода, Ҷамшед Шарифзод — Мушовири калони бахши Ёрдамчии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба масъалаҳои ҳуқуқӣ намояндагони Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон,Суди Конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Донишгоҳи миллии Тоҷикистон, роҳбарият ва кормандони мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон иштирок намуданд.

Чорабиниро Р.Ҳабибулозода оғоз намуда, ҳозиринро ба муносибати 25-умин солгарди қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон табрику таҳният намуданд. Р.Ҳабибулозода зимни суханрониаш қайд намуд, ки халқи тоҷик ҳамчун сарчашмаи ягонаи ҳокимияти давлатӣ иродаи худро бевосита тариқи раъйпурсии умумихалқӣ ифода намуда, 25 сол муқаддам ҳамин Конститутсияро қабул намуд ва таърихи навтарини Тоҷикистони соҳибистиқлол собит менамояд, ки халқи куҳанбунёд ва соҳибтамаддуни тоҷик дар интихоби роҳи ҳаёти худ ва давлатдории навини тоҷикон хато накардааст.

Зимнан баргузории  чорабинӣ дар мавзӯҳои «Ҳифзи ҳуқуқҳои конститутсиноии инсон ва шаҳрванд дар қарорҳои Суди Конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон», Конститутсия  таҳкурсии асосии кафолати ҳуқуқу озодиҳо», Конститутсия ва қонунгузории Тоҷикистон шиканҷа ва дигар муносибати бераҳмонаро манъ менамояд», « Масоили паноҳгоҳ тибқи Конститутсияи ҶТ», «Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон таҷассумгари соҳибихтиёрии халқ ва давлат» ва «Конститутсия таҳкимбахши ҳуқуқу озодиҳои инсон» маърӯзаҳои пурмуҳтаво намуданд.

Дар анҷоми чорабинӣ Р.Ҳабибулозода  меҳмонон ва кормандони мақомотро бори дигар бо фарорасии 25-солагии қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон табрику таҳният намуда, қайд намуд, ки Конститутсияи Тоҷикистони соҳибистиқлол барои мардуми мо санади роҳнамо ва таърихӣ буда, сарнавишти имрӯзу фардои давлатамонро дар худ таҷассум менамояд.

 Хадамоти матбуотии  ВҲИ

Ҳуқуқи дастрасӣ ба иттилоот

Ҳуқуқи  дастрасӣ ба  иттилоот аз зумраи ҳуқуқҳои сиёсӣ ва шахсии инсон ва шаҳрванд ба ҳисоб рафта, дар санадҳои асосии ҳуқуқии байналмилалӣ, хусусан дар моддаи 19 Эъломияи умумии ҳуқуқи инсон ва моддаи 19 Паймони байналмилалӣ оид ба ҳуқуқҳои шаҳрвандӣ, ва сиёсӣ муқаррар гардидаанд.

Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқи дастрасӣ ба иттилоот ба ҳар шахс, қатъи назар аз вазъи шаҳрвандӣ, мансубияти динӣ ва миллию вазъи иҷтимоӣ аз ҷониби давлат кафолат дода шудааст.

Ҳуқуқи дастрасӣ ба иттилоот ин ҳуқуқи ҳар як шаҳрванд ба ҷӯстуҷӯи озодонаи иттилоот ва ба даст овардани он аз мақомоту ташкилотҳо ва шахсони мансабдори онҳо, ки иттилоотро мерасонанд. Гуфтан мумкин аст, ки татбиқи ҳуқуқи шаҳрвандон ба дастрасӣ ба иттилоот, таъмини дастрасии озод ба иттилооти дорои аҳамияти ҷамъиятӣ ва ошкоро будани иттилооти шохаҳои ҳокимияти давлатӣ яке аз шартҳо ва меъёрҳои асосии фаъолияти давлати ҳуқуқбунёд мебошад. Маҳз татбиқи ҳуқуқи дастрасӣ ба иттилоот иштироки воқеии шаҳрвандонро дар ҳаёти ҷамъиятию давлатӣ таъмин менамояд.

Аҳамияти махсуси ҳуқуқи дастрасӣ ба иттилоотро низ қайд намудан ба маврид аст. Зеро он ҳамчун унсури пайвасткунандаи тамоми низоми ҳуқуқҳо ва озодиҳои асосӣ амал намуда, бо риоя шудани ҳуқуқи дастрасӣ ба иттилоот татбиқи воқеии ҳуқуқҳои шахсӣ, сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ имконпазир мегардад.

Тибқи моддаи 19 Паймони баайналмилалӣ оид ба ҳуқуқҳои шаҳрванди ва сиёсӣ ҳар як шаҳрванд ҳуқуқи озод ҷӯстуҷӯ кардан, ба даст овардан, паҳн намудани ҳама гуна маълумот ва андешаро, сарфи назар аз ҳудудҳои давлатӣ, шифоҳӣ, хаттӣ ё тавассути матбуот ё шаклҳои бадеӣ ё дигар воситаҳои изҳори онҳоро бо интихоби худ дорад.

Дар моддаи 25 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мушаххасан қайд шудааст, ки «Мақомоти давлатӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, ҳизбҳои сиёсӣ ва шахсони мансабдор вазифадоранд ба ҳар кас имконияти пайдо намудан ва шинос шуданро ба ҳуҷҷатҳое, ки ба ҳуқуқ ва манфиати ӯ дахл доранд, таъмин намоянд, ба истиснои ҳолатҳое, ки қонун муайян кардааст».

Шахсоне, ки мехоҳанд маълумотҳо ва ҳуҷҷатҳое, ки ба ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии онҳо дахл доранд, аз ҳамаи мақомоту ташкилот дастрас намоянд ва мақомотҳои дахлдор вазифадоранд ба ӯ чунин шароитро фароҳам оваранд. Агар ин ҳуқуқи шахс вайрон карда шавад, ӯ метавонад барои ҳифзи он ба мақомоти болоӣ ё ба суд муроҷиат намояд. Яъне моддаи 25 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон доираи субъектҳоеро, ки чунин ӯҳдадориро доранд, муқаррар намуда, дар баробари мақомоти давлатӣ ва шахсони мансабдор иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва ҳизбҳои сиёсиро низ барои иҷрои ин ӯҳдадорӣ вазифадор кардааст.

Маҳдуд кардани ҳуқуқи шахс оид ба шинос шудан бо ҳуҷҷатҳое, ки ба ҳуқуқу манфиатҳои ӯ дахл доранд, танҳо дар ҳолатҳои истисноие, ки қонунгузорӣ муайян кардааст, иҷозат дода мешавад.

Бояд қайд намуд, ки тибқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон” мусоидат ба дастрасӣ ба иттилоот, баррасӣ ва санҷиши муроҷиатҳои шаҳрвандон оид ба ҳуқуқи дастрасӣ ба иттилоот яке аз вазифаҳои Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ба шумор меравад. Дар Стратегияи мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон барои солҳои 2016-2020 яке аз самтҳои афзалиятноки мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ин мусоидат ба риояи ҳуқуқ ба иттилоот муайян шудааст. Дар ин самт аз ҷониби мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон як қатор корҳо, аз ҷумла омӯзиши қонунгузорӣ, таҳлили вазъи ҳуқуқи дастрасӣ ба иттилоот, баромадҳо дар ВАО, мониторинги сомонаҳои мақомоти давлатӣ анҷом дода шудааст.

Новобаста аз он, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои ҷустуҷӯ, дастрас ва паҳн намудани дилхоҳ иттилоот, ки бо қонун муайян гаштааст, тамоми шароит ва заминаҳои ҳуқуқӣ муҳайё карда шудааст. Таҳлили вазъ нишон медиҳанд, ки дар самти дастрасӣ ба иттилоот баъзе мушкилиҳо низ ҷой доранд. Беэътиноии баъзе мақомоти давлатӣ ба Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи вокуниши шахсони мансабдор ба маводҳои танқидӣ ва таҳлили воситаҳои ахбори омма” ҳолатҳои беасос рад намудани пешниҳоди маълумот аз ҷониби баъзе вазорату идораҳо, норасоии иттилооти дастрас дар бораи фаъолияти мақомоти давлатӣ дар сомонаҳои онҳо, мисоли ин мушкилиҳо мебошанд.

Масъалаи дигаре, ки боиси нигаронӣ ва ташвиш дар ин самт аст, ин вақтҳои охир дар фазои интернет мушоҳида шудани ҳолатҳои сӯистифода аз интернет мебошад. Дар баъзе ҳолатҳо бо истифода аз ҳуқуқи озодии сухан баъзе истифодабарандагон ё гурӯҳи муайян шахсони мансабдор ва ё шахсони мушаххасро мавриди танқиду таҳқирҳои беасос ва дур аз воқеият қарор медиҳанд, ки оқибат асос барои дахолати дахлдор аз ҷониби мақомоти танзимкунанда мегардад.

 Маълум аст, ки таблиғгарони баъзе гӯруҳҳои террористӣ барои ҷалби ҷавонон аз ҳама бештар аз сомонаҳои иҷтимоии Фейсбук, Вконтакте, Твиттер, Ютуб, Одноклассники ва Телограм истифода бурда, паёмҳои худро нашр менамоянд. Чораҳои андешидашаванда вобаста ба маҳдудкунӣ хусусияти муваққатӣ дошта, аз ҷониби мақомоти дахлдор пеш аз ҳама баҳри таъмини амнияти ҷамъият ва давлат равона карда шудаанд.

Новобаста аз он, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар як муддати нисбатан кӯтоҳ заминаҳои кофии меъёрии ҳуқуқӣ дар самти дастрасӣ ба иттилоот фароҳам оварда шудаанд, айни ҳол барои рушди минбаъдаи самти мазкур зарурати такмил додани он вуҷуд дорад.

Лоиқов Ш. сармутахассиси
шуъбаи ҳифзи давлатии
ҳуқуқҳои шаҳрвандӣ ва сиёсии
Дастгоҳи ВҲИ дар ҶТ

Барои насли наврас Конститутсия бояд китоби рӯйимизӣ бошад

Қонуни асосии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар худ орзуву омоли чандинасраи халқи худогоҳу хештаншиносро баҳри бунёди ҷомеаи адолатпарвар инъикос намудааст, барои устувории соҳибихтиёрӣ, пойдории ваҳдату ҳамдигарфаҳмӣ, суботи сиёсӣ, таъсиси низоми самарабахши мақомоти ҳокимияти давлатӣ, ба миён омадани рукнҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ,  таҳкими ғояҳои инсондӯстона дар тафаккури ҷомеа, татбиқи асли таҷзияи ҳокимият ва шинохти кишвари азизамон дар арсаи сиёсати ҷаҳонӣ чун субъекти комилҳуқуқи муносибатҳои байналмилалӣ нақши созгору таърихӣ дорад.

Шӯрои  Олии Республикаи Советии Сотсиалистии Тоҷикистон 24  августи соли 1990 Эъломияи Истиқлолияти давлатии  Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистонро қабул намуд. Ҳангоми қабул намудани ин ҳуҷҷати муҳим Тоҷикистон ба ҳайати Иттиҳоди Ҷумҳуриҳои  Шӯравии Сотсиалистӣ дохил мешуд.  Қабули Эъломияи мазкур қадами нахустин  дар ҷодаи омода намудани лоиҳаи нави Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон гардид. Дар Иҷлосияи Шӯрои Олии Республикаи Советии Сотсиалистии Тоҷикистон моҳи августи соли 1990 комиссияи конститутсионӣ таъсис дода шуд, ки он лоиҳаи Конститутсияи нави Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистонро дар давоми як сол тайёр намуд. Аммо бетартибиҳои сиёсии моҳи августи соли 1991 ва пошхӯрии Иттиҳоди Ҷумҳуриҳои Шӯравии Сотсиалистӣ сабаби ба таъхир андохтан ва қабул нашудани ин лоиҳаи Конститутсия гардид. Эълон шудани Истиқлолияти давлатии Тоҷикистон боиси ба миён омадан ва таҳияи лоиҳаи нави Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон шуд. Аз ин рӯ, 3 январи соли 1992 бо Қарори Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳайати комиссияи конститутсионӣ тағйирот дароварда шуд. Баъдан бо фармони Президенти ҳамон вақтаи Ҷумҳурии Тоҷикистон  Раҳмон Набиев 10 феврали соли 1992 гурӯҳи корӣ дар ҳайати нуҳ нафар таъсис дода шуд. Гурӯҳи кории мазкур лоиҳаи нави Конститутсияро тайёр ва моҳи апрели соли 1992 ба Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намуданд. Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 22 апрели соли 1992  лоиҳаи Конститутсияро маъқул дониста, онро ба муҳокимаи умумихалқӣ пешниҳод карданд. Аммо оғози ҷанги шаҳрвандӣ имкон надод, ки лоиҳаи Конститутсия аз тарафи халқ пурра муҳокима гардад. Бинобар ин, кор аз болои лоиҳаи Конститутсия қатъ гардид.

Минбаъд масъалаи аз нав тайёр кардани лоиҳаи нави Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва тағйир додани ҳайати комиссияи конститутсионӣ танҳо дар Иҷлосияи Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон  26 июни соли 1993 ба миён омад ва бо Қарори Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳайати комиссияи конститутсионӣ дар ин Иҷлосия тағйир дода шуд ва Раиси комиссияи конститутсионӣ  муҳтарам Эмомалӣ  Раҳмон интихоб гардид.

Аввалин маҷлиси комиссияи конститутсионӣ  дар санаи 4 сентябри соли 1993 баргузор гардид, ки дар он ду гурӯҳи кории нав ташкил дода шуд. Моҳи апрели соли 1994 гурӯҳи корӣ ду шакли лоиҳаи Конститутсияро, ки яке аз он лоиҳаи конститутсия  бо шакли идоракунии ҷумҳурии президентӣ, дигаре бо шакли идоракунии ҷумҳурии парлумонӣ буд, ба комиссияи конститутсионӣ пешниҳод намуд. Дар натиҷа, лоиҳаи Конститутсия бо шакли идоракунии ҷумҳурии президентӣ маъқул дониста шуда, бо қарори Раёсати Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон лоиҳаи Конститутсия барои интишор ва муҳокимаи умумихалқӣ пешниҳод карда шуд. Ҳамин тариқ, лоиҳаи Конститутсия 21-22 апрели соли 1994 дар матбуоти расмӣ интишор гардида,  муҳокимаи он то моҳи июли соли 1994 давом кард. Дар Иҷлосияи нуздаҳуми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки санаи 21–22 июли соли 1994 баргузор шуд, лоиҳаи Конститутсия бо пешниҳоду таклифҳо муҳокима гардида, барои дар раъйпурсии умумихалқӣ 25 сентябр қабул гардиданаш қарори дахлдор ба тасвиб расид. Баъдан бо қарори Иҷлосияи 20-уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 7 сентябри соли 1994 муҳлати гузаронидани раъйпурсӣ то 6 ноябри соли 1994 тамдид карда шуд.

Рӯзи 6 ноябри соли 1994 дар раъйпурсии умумихалқӣ бахшида ба қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон 94,4 дарсади шаҳрвандон иштирок намуданд, ки 87,59 дарсади онҳо ба тарафдории қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон овоз доданд. Аз ҳамин ҷост, ки   6 ноябри соли 1994 чун рӯзи қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳар сол ботантана таҷлил карда мешавад.

Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон конститутсияи сифатан нав ва қабули он дар ҳаёти ҷумҳурӣ ҳақиқатан воқеаи таърихӣ, сиёсӣ ва ҳуқуқӣ мебошад. Ин ҳуҷҷати бо роҳи демократӣ қабулшуда ба ҳисоб рафта, Тоҷикистонро ҳамчун давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона мустаҳкам менамояд. Дар он шакли идоракунӣ, сохтори давлатӣ ва реҷаи сиёсӣ  муайян карда шуда, давлати иҷтимоӣ будани Тоҷикистон мустаҳкам гардидааст. Хусусияти фарқкунандаи Конститутсияи  Ҷумҳурии Тоҷикистон (соли 1994) инчунин дар он аст, ки он аввалин маротиба усули таҷзияи ҳокимиятро пешбинӣ карда, волоияти меъёрҳои қонуни асосӣ ва бартарияти санадҳои ҳуқуқии байналмилалиро муқаррар намудааст. Дар он  нахустин бор сухан дар бораи вазъи ҳуқуқии инсон ва шаҳрванд меравад, ки барои конститутсияҳои пешина ин мафҳум бегона буд. Қобили зикр аст, ки Қонститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар радифи даҳ конститутсияи ҷаҳон аз ҳама одилонаву демократӣ ва дурандешонаву хайрхоҳона ба ҳисоб меравад, агарчи дар ҷараёни ҷанги шаҳрвандӣ қабул шуда бошад ҳам, самараи онро дар ин бисту панҷ соли Истиқлолияти давлатӣ дида истодаем.

Бояд қайд намуд, ки тайи  25 сол ба Конститутсияи  Ҷумҳурии Тоҷикистон се  маротиба бо тариқи раъйпурсӣ дар санаи 26 сентябри соли 1999, 22 июни соли 2003 ва 22 майи соли 2016 тағйиру иловаҳо ворид карда шуданд. Ин тағйиру иловаҳо ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асосан барои мустаҳкам намудани ақидаҳои давлати ҳуқуқбунёд, таҷзияи ҳокимият, волоияти худи меъёрҳои Конститутсия, қонунияти ҳуқуқӣ ва конститут­сионӣ, адолати судии конститутсионӣ ва назорати судии конститутсионӣ, дахлнопазир эълон шудани ҳуқуқҳои фитрии инсон ва ғайраҳо равона карда шудааст.

Дар асоси тағйироти номбурда нахустин маротиба дар фазои сиёсии мамлакат Парламенти дупалатагии доимоамалкунанда таъсис ёфта, ба фаъолият оѓоз намуд. Чунин такмили фаъолияти мақомоти ичроия дар сатҳи баланд нигоҳ доштани мустақилияти мақомоти судӣ, ҳуқуқ ва озодиҳои инсон ба ҳайси арзиши олӣ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид гардид.

Гузашта аз ин, дар давоми чанд соли охир бинобар воқеиятҳо ва ниёзҳои ҷомеа дар мамлакат худуди  ҳазор қонун дар соҳаҳои гуногуни ҳаёти ҷомеа ва давлат таҳия ва қабул шуданд. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар робита ба амалкарди Конститутсия чунин ибрози назар кардааст: «Эътирофи соҳибихтиёрии давлати Тоҷикистон ба василаи Конститутсияи он, бешубҳа, аз ҷумлаи арзишҳои гаронбаҳои миллат мебошад, зеро маҳз соҳибихтиёриву истиқлолият барои миллат имконияти интихоби озодонаи роҳи пешрафти мустақилонаро фароҳам оварда, халқро ба ҷаҳониён ҳамчун соҳибдавлату соҳибқудрат муаррифӣ карда истодааст».

Иштироки фаъоли ҷомеаи Тоҷикистон дар чорабиниҳои муҳими сиёсӣ, аз ҷумла раъйпурсии умумихалқӣ ба ҷомеаи ҷаҳон маърифати ҳуқуқӣ ва фарҳанги волои сиёсию демократии сокинони мамлакатро нишон дода, собит сохт, ки роҳи интихобкардаи Тоҷикистон ба хотири таъмини зиндагии шоиста ва саодати тамоми сокинони кишвар равона гардидааст.

Бо дарки аҳамияти таърихии Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бунёди давлатдории навин ва арзиши баланди масъалаҳои он, ки усулҳои конститутсионӣ бояд дар фаҳмиши инсон маърифати баланди ҳуқуқиро доир ба эҳтиром  гузоштан ба ин санади олии ҳуқуқӣ ба миён орад ва насли наврасро дар рӯҳияи эҳтирому риояи арзишҳои конститутсионӣ тарбия ва ба камол расонад, аз ҷониби давлату Ҳукумати кишвар бобати тарғибу ташвиқи васеи меъёрҳои ин санади муҳим тадбирҳои зарурӣ роҳандозӣ шудаанд.

Ба роҳ мондани омӯзиши ҳатмии Конститутсия дар муассисаҳои таълимӣ, ҳамзамон, барои бархӯрдор будани ҷавонон аз таърихи қабули  Конуни асосии кишвар, аҳамияти муҳими арзишҳои конститутсионии дар он инъикосгардида, ташаккули заминаҳои бовар ва эътиқоди насли наврас нисбат ба қонун ва сиёсати ҳуқуқӣ, баланд гардидани ҳисси ватандӯстию хештаншиносии онҳо, аз манфиат холи нест.

Низомов А.Б. – муовини
сардори шуъбаи ҳифзи давлатии
ҳуқуқҳои шаҳрвандӣ ва сиёсии
Дастгоҳи ВҲИ

Аҳамияти Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар таҳкими фаъолияти мақомоти давлатӣ

Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки 6 ноябри соли 1994 дар раъйпурсии умумихалқӣ қабул шудааст, дар ташаккулу инкишофи низоми давлатӣ ва ҳуқуқии Тоҷикистони соҳибистиқлол нақши муҳим ва ҳалкунанда дорад. Конститутсия соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона будани давлати Тоҷикистонро эълон намуда, заминаҳои конститутсионӣ-ҳуқуқии пойдорӣ ва инкишофи давлати тозабунёди Тоҷикистонро муайян намуд. Ислоҳоти низоми давлатдорӣ, аз ҷумла ташкилу фаъолияти мақомоти давлатии Тоҷикистон ва ислоҳоти ҳуқуқӣ минбаъд дар заминаи меъёрҳо ва талаботи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат гирифтанд.

Талаботи меъёрӣ-ҳуқуқӣ, ки дар моддаи якуми Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон зикр шудаанд, дар раванди ташаккулу инкишофи ҳамаи мақомоти давлатӣ ҳамчун заминаи ҳуқуқӣ истифода шуданд. Чунончи, давлати соҳибихтиёр будани Ҷумҳурии Тоҷикистон зарурати ташкили мақомоти нави давлатиро бо дарназардошти ҳифзи музаффариятҳои истиқлолияти давлатӣ, таъмини соҳибихтиёрӣ ва тамомияти арзии Тоҷикистон, ҳимояи манфиатҳои миллии давлат дар шароити вусъати ҷаҳонишавӣ талаб мекунад. Аз ин рӯ, ҳамаи мақомоти давлатӣ ба шарофати соҳибистиқлолии давлати Тоҷикистон, баҳри ҳимояи асосҳои сохтори конститутсионӣ ва давлати соҳибихтиёри Тоҷикистон таъсис дода шуда, фаъолият доранд.

Талаботи дигари меъёрӣ-ҳуқуқии моддаи якуми Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз қабили давлати демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона будани Ҷумҳурии Тоҷикистон низ заминаи конститутсионии фаъолияти мақомоти давлатиро ташкил медиҳанд. Мақомоти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон баҳри риоя ва иҷрои Конститутсия ва санадҳои дигари қонунгузории Тоҷикистон дар соҳаи инкишофи сохторҳои демократии ҳаёти ҷомеа ва давлат, аз ҷумла дар бахшҳои таъмини гуногунии сиёсӣ ва мафкуравӣ, фаъолияти иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва ҳизбҳои сиёсӣ дар чоҳорчӯбаи Конститутсия, роҳандозии интихобот ва раъйпурсӣ дар заминаи қонун, иштироки шаҳрвандон дар идораи давлатӣ, амалӣ гаштани ҳукуқи шаҳрвандон ба муроҷиат ба мақомоти давлатӣ, фаъолияти воситаҳои ахбори омма дар доираи талаботи Конститутсия ва қонун ҳамарӯза ва бо ҳисси масъулияти баланд фаъолияти барои ҷомеа муҳим ва муфидро анҷом медиҳанд.

Дар Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон давлати ҳуқуқбунёд будани Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон гардид. Дар робита бо пазируфта шудани ѓояи давлати ҳуқуқбунёд дар меъёрҳои Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон арзишҳои давлатдории ҳуқуқбунёд эътироф шуданд. Аз ҷумла, арзиши олии инсон ва ҳукуқу озодиҳояш, дахлнопазир будани ҳаёт, қадр, номус ва дигар ҳуқуқҳои фитрии инсон эътироф шуданд (м. 5), халқи Тоҷикистон баёнгари соҳибихтиёрӣ ва сарчашмаи ягонаи ҳокимияти давлатӣ эълон гашт (қ. 1 м. 6), раъйпурсии умумихалқӣ ва интихобот чун ифодаи олии бевоситаи ҳокимияти халқ пазируфта шуданд. Дар моддаҳои дигари Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон низ арзишҳои дигари давлати ҳуқуқбунёд пазируфта шуданд, аз қабили таҷзияи ҳокимияти давлатӣ ба қонунгузор, иҷроия ва судӣ (м. 9), эътибори олии ҳуқуқии Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, мустақиман амал намудани меъёрҳои конститутсионӣ, мувофиқати ҳамаи қонунҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳукуқӣ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, риоя ва иҷрои Конститутсия ва қонунҳо (м. 10).

Арзишҳои давлати ҳуқуқбунёд, ки дар Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби халқи Тоҷикистон дар раъйпурсӣ ҳангоми қабули Қонуни асосии давлат якдилона пазируфта шуданд, заминаи ҳуқуқии ташаккулу фаъолияти ҳамаи мақомоти давлатиро ташкил медиҳанд ва дар фаъолияти ҳамарӯзаи онҳо риоя мешаванд. Дар байни арзишҳо ва талаботи давлати ҳуқуқбунёд мавқеи муҳимро ҳуқуқҳои инсон ҳисоб менамоянд. Дар шароити ташаккулу инкишофи давлати ҳуқуқбунёд ҳуқуқҳои инсон заминаи ҳуқуқӣ ва маҳаки меъёрии фаъолияти мақомоти давлатиро ташкил медиҳанд.

Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ба мисли санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ, арзиши баланди иҷтимоии инсонро дар ҷомеа эътироф мекунад. Якҷоя бо шахсияти инсон ҳамчунин ҳуқуқу озодиҳои ӯ низ арзиши баланди ҳуқуқиро соҳиб мешаванд. Аз ин хотир, қонунҳо ва санадҳои дигари меъёрии ҳуқуқӣ, санадҳои татбиқи ҳуқуқ, аз он ҷумла, санадҳои мақомоти давлатӣ бояд бо дарназардошти арзиши баланди инсон ва аввалиндараҷа будани ҳуқуқу озодиҳояш қабул ва амалӣ гарданд.

Тибқи қисми 2-и моддаи 10-и Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон «Давлат ва ҳамаи мақомоти он, шахсони мансабдор, шаҳрвандон ва иттиҳодияҳои онҳо вазифадоранд Конститутсия ва қонунҳои ҷумҳуриро риоя ва иҷро намоянд». Волоияти Конститутсия ва қонун нишонаи муҳими давлати ҳукуқбунёд мебошад. Аз ин хотир, риоя ва иҷрои ҳатмии Конститутсия ва қонун вазифаи аввалиндараҷаи мақомоти давлатӣ, шахсони мансабдор, шаҳрвандон ва иттиҳодияҳои онҳо мебошад.

П. Шарофов
Сармутахассиси шуъбаи
ҳифзи давлатии ҳуқуқҳои
шаҳрвандӣ ва сиёсӣ      

Санади тақдирсози миллат

Санаи 6 ноябри соли 1994 барои тамоми мардуми Тоҷикистон, яке аз санаҳои тақдирсози миллат мебошад, зеро маҳз дар хамин рӯз бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардидааст, ки имсол мо 25-солагии онро ҷашн мегирем. Конститутсияи Тоҷикистони соҳибистиқлол барои мардуми мо санади роҳнамо ва таърихӣ буда, сарнавишти имрӯзу фардои давлатамонро дар худ таҷассум менамояд.

Конститутсия ба сифати қонуни олии кишвар дар шакли муайян таҳия шуда, аз суботу устувории махсус бархӯрдор аст. Он метавонад танҳо бо тартибе, ки худи Конститутсия муқаррар кардааст, таҷдиди назар карда шавад. Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз тариқи раъйпурсии умумихалқӣ қабул гардида, тағйиру иловаҳо ба он танҳо бо роҳи раъйпурсӣ ворид карда мешаванд.

Тибқи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон халқ баёнгари соҳибихтиёрӣ ва сарчашмаи ягонаи ҳокимияти давлатӣ аст ва ҳаёти ҷамъиятӣ дар асоси равияҳои гуногуни сиёсӣ ва мафкуравӣ инкишоф меёбад.

 Қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз тариқи раъйпурсии умумихалқӣ ба таърихи инкишофи давлатдории шӯравӣ дар Тоҷикистон хотима гузошта, роҳи рушди комилан навро оғоз намуд. Конститутсия аз роҳи таҳкими ҳуқуқии арзишҳои умумидемократӣ ва самтгирии роҳи рушди иҷтимоиву иқтисодӣ ва сиёсии ҷадид Тоҷикистонро ба ҷомеаи ҷаҳонӣ амалан пайваст.

Таърих гувоҳи он аст, ки дар Тоҷикистон аз соли 1929 то ба имрӯз, 5-маротиба, яъне дар солҳои 1929, 1931, 1937, 1978 ва 1994 Конститутсияҳои гуногун қабул гардида, Конститутсияи нави амалкунандаи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз конститутсияҳои гузашта куллан фарқ мекунад ва меъёрҳои он мустақиман амал намуда, ба стандартҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқии байналмилалӣ ҷавобгӯ мебошад. Қобили қайд аст, ки ба Конуститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон се маротиба (26 сентябри соли 1999, 22 июни соли 2003 ва 22 майи соли 2016) бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ тағйиру иловаҳо ворид гардидааст.

Тибқи Конститутсия халқи Тоҷикистон худро ҳамчун қисми ҷудонашавандаи ҷомеаи ҷаҳон эълон намудааст, ки ин ифодакунандаи бевоситаи узви созмонҳои умумӣ ва минтақавӣ, аз ҷумла Созмони Милали Муттаҳид, Созмони Аҳдномаи Амнияти Дастаҷамъӣ, Созмони Амният ва Ҳамкорӣ дар Аврупо, Созмони Конфронси Исломӣ, Созмони Ҳамкории Иқтисодӣ, Созмони Ҳамкории Шанхай, Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил, Иттиҳоди Иқтисодии Авруосиё, Машварат оид ба Ҳамкорӣ ва Тадбирҳои Боварӣ дар Осиё, Бунёди Байналмилалии Наҷоти Арал ва ғайра шомил будани Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад.

Аз ин рӯ, Тоҷикистон риояи принсипҳои эътирофшудаи умумӣ ва меъёрҳои ҳуқуқи байналмилалиро ба уҳда гирифта, муносибатҳои дипломатии худро бо давлатҳои хориҷӣ барқарор менамояд, бо онҳо равобити мусолиматомез ва ҳамкориҳои судмандро дар муносибатҳои сиёсӣ, иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ бар асоси принсипҳои ҳуқуқи байналмилалӣ, ки дар оинномаҳои санадҳои он созмонҳо муқаррар шудаанд, ба роҳ мемонад.

 Конститутсия фарогири арзишҳои байналмилалӣ ва мутобиқ ба анъанаву суннатҳои мардуми тоҷик буда, ҳамаи меъёрҳои он ифодакунандаи мақсад, вазифа,  ҳадаф ва орзуи деринаи халқамон ба ҳисоб меравад. Конститутсияи Тоҷикистон эътибори олии ҳуқуқӣ дошта, меъёрҳои он сарчашмаи ташаккул ва такмили қонунгузории кишвар мебошанд.

Бо эътимод метавон изҳор намуд, ки 25–солагии аввалин Конститутсияи   Тоҷикистони соҳибистиқлол ҳамчун ҷашни мубораки миллӣ ба густариши бештари худогоҳиву худшиносӣ, ваҳдати миллӣ, ҳисси ватандӯстиву ватанпарастии ҳар як фарди бонангу номуси Тоҷикистони соҳибистиқлол нерӯи тоза мебахшад.

П. Маҷидов – сармутахассиси шуъбаи
ҳифзи давлатии ҳуқуқҳои кӯдаки
Дастгоҳи Ваколатдор оид ба ҳуқуқи
 инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон  

Вохӯрии Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон – Умед Бобозода бо муовини нави сафири Иёлоти Муттаҳидаи Амрико дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷаноби Ҷон Гинкел ва ҳайати ҳамроҳонаш

Мулоқоти Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо коргарони соҳаи саноати ҷумҳурӣ

Санаи 14 октябр Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо коргарони соҳаи саноати ҷумҳурӣ мулоқот  намуданд.

Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иброз доштанд, ки мақсад аз баргузории  мулоқот таҳлили вазъи воқеии соҳаҳои иқтисоди миллӣ, бахусус бахши саноат, баррасии масъалаҳои ҳалталаби соҳа, дарёфти роҳҳои рушди он тавассути воридоти технологияҳои навтарин, истеҳсоли маҳсулоти рақобатпазир, тақвияти иқтидори содиротии мамлакат, таъсиси ҷойҳои нави корӣ ва мусоидат кардан ба татбиқи ҳадафи чоруми стратегии кишвар — саноатикунонии босуръати мамлакат мебошад.

Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо таҳлилҳои амиқи вазъи соҳаи саноат дар давоми солҳои соҳибистиқлолӣ, дар амал ҷорӣ кардани ислоҳоти соҳаҳо, барномаҳои давлатӣ ва сармоягузорӣ ба иқтисоди миллӣ суханронӣ карда, барои рушду пешрафти кишвар, таъсиси корхонаҳои истеҳсоли маҳсулоти ватании ивазкунандаи воридот, ба шуғл фаро гирифтани сокинон ба Ҳукумати кишвар, вазорати саноат ва технологияҳои нав, мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳру ноҳияҳо ва дигар сохторҳои марбута дастуру супоришҳо доданд.

Президенти мамлакат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид доштанд, ки ташкили низоми ҳуқуқиву иқтисодии шарикии давлат ва бахши хусусӣ, соддагардонии расмиёти бақайдгирии соҳибкорӣ, ба танзим даровардани санҷишҳои фаъолияти субъектҳои хоҷагидор, низоми иҷозатдиҳӣ, иҷозатномадиҳӣ, андозбандӣ, соддагардонии савдои хориҷӣ, эълони мораторий ба санҷишҳои фаъолияти соҳибкорони истеҳсолӣ дар рушди саноати кишвар нақши муҳим доранд.

Дар “Стратегияи миллии рушд барои давраи то соли 2030” ва “Барномаи миёнамуҳлати рушд барои солҳои 2016-2020” бо мақсади баланд бардоштани қобилияти рақобати маҳсулоти ватанӣ, ворид намудани технологияҳои муосир, тақвияти нерӯи кадрӣ дар ин самт ва такмили минбаъдаи заминаҳои меъёрии ҳуқуқии бахши саноат чораҳои мушаххас пешбинӣ гардидаанд.

 Барои пешгирӣ кардани таназзулёбии истеҳсолоти саноатӣ зарурат пеш омад, ки бо роҳи ҷалби сармояи хориҷӣ ва ҳавасманд кардани фаъолияти истеҳсолӣ саноати кишвар инкишоф дода шуда, пастравии ҳиссаи соҳа дар маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ боз дошта шавад.

Бо ин мақсад якчанд барномаи давлатии соҳавӣ таҳия ва амалӣ гардида, бо ҷалби сармояи дохиливу хориҷӣ инфрасохтори зарурии истеҳсолӣ ва иҷтимоӣ бунёду азнавсозӣ ва фазои мусоиди сармоягузорӣ фароҳам оварда шуд, ки ин ҳама ба рушди саноати кишвар заминаҳои зарурӣ гузошт.

Тайи 25 соли охир беш аз 80 лоиҳаи давлатии сармоягузорӣ барои бунёди инфрасохтори зарурӣ дар ҳаҷми беш аз 42 миллиард сомонӣ амалӣ гардид.

Ҳукумати кишвар дар замони истиқлоли давлатӣ барои соҳибкорону сармоягузорон беш аз 100 намуди имтиёзҳо ва сабукиҳоро ҷорӣ намудааст, ки нисфи онҳо барои дастгирии соҳаҳои истеҳсолӣ пешбинӣ шудаанд.

Дарёфти роҳҳои ҳалли мушкилоти соҳаи саноат, дар навбати аввал, аз масъулони соҳа ва соҳибкорон вобаста мебошад. “Бинобар ин, зарур аст, ки барои расидан ба ҳадафи чоруми миллӣ тарзу усули корбарӣ ва роҳҳои амалигардонии сиёсати саноатии кишвар дигар карда шаванд”-таъкид доштанд Президенти мамлакат.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Ҳукумати мамлакат супориш доданд, ки лоиҳаи қарорро дар бораи таъсиси Комиссияи давлатии амалисозии сиёсати саноатикунонии босуръати кишвар таҳти роҳбарии Сарвазири Тоҷикистон ва барномаи махсуси саноатикунонии босуръати кишварро барои солҳои 2020-2030 таҳия ва барои тасдиқ пешниҳод намояд.

Бояд қайд намоем, ки баргузории чунин мулоқотҳо саривақтӣ ва судманд буда, баёнгари сиёсати хирадмандона ва инсонпарваронаи Пешвои муаззами миллат мебошанд. Дар натиҷа мо кормандони мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аз вазъи воқеии соҳаҳои иқтисоди миллӣ воқиф гашта, барои ҳимояи ҳуқуқу озодиҳои соҳибкорони ватанӣ талош намуда, кўшиш менамоем, ки дар амалӣ гардидани ҳадафи чоруми стратегии кишвар — саноатикунонии босуръати мамлакат саҳми худро гузорем.

Шуъбаи ҳифзи давлатии ҳуқуқҳои
иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ

ТАЪЗИЯ

Роҳбарият ва ҳайати кормандони мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба муовини сардори шуъбаи ҳифзи давлатии ҳуқуқҳои кӯдак Ҳусниддин Нидоев бинобар вафоти падараш изҳори ҳамдардӣ намуда, ба ӯ ва аҳли оилааш аз даргоҳи Илоҳӣ сабри ҷамил хоҳонанд.