Аҳамияти Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар таҳкими фаъолияти мақомоти давлатӣ

Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки 6 ноябри соли 1994 дар раъйпурсии умумихалқӣ қабул шудааст, дар ташаккулу инкишофи низоми давлатӣ ва ҳуқуқии Тоҷикистони соҳибистиқлол нақши муҳим ва ҳалкунанда дорад. Конститутсия соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона будани давлати Тоҷикистонро эълон намуда, заминаҳои конститутсионӣ-ҳуқуқии пойдорӣ ва инкишофи давлати тозабунёди Тоҷикистонро муайян намуд. Ислоҳоти низоми давлатдорӣ, аз ҷумла ташкилу фаъолияти мақомоти давлатии Тоҷикистон ва ислоҳоти ҳуқуқӣ минбаъд дар заминаи меъёрҳо ва талаботи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат гирифтанд.

Талаботи меъёрӣ-ҳуқуқӣ, ки дар моддаи якуми Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон зикр шудаанд, дар раванди ташаккулу инкишофи ҳамаи мақомоти давлатӣ ҳамчун заминаи ҳуқуқӣ истифода шуданд. Чунончи, давлати соҳибихтиёр будани Ҷумҳурии Тоҷикистон зарурати ташкили мақомоти нави давлатиро бо дарназардошти ҳифзи музаффариятҳои истиқлолияти давлатӣ, таъмини соҳибихтиёрӣ ва тамомияти арзии Тоҷикистон, ҳимояи манфиатҳои миллии давлат дар шароити вусъати ҷаҳонишавӣ талаб мекунад. Аз ин рӯ, ҳамаи мақомоти давлатӣ ба шарофати соҳибистиқлолии давлати Тоҷикистон, баҳри ҳимояи асосҳои сохтори конститутсионӣ ва давлати соҳибихтиёри Тоҷикистон таъсис дода шуда, фаъолият доранд.

Талаботи дигари меъёрӣ-ҳуқуқии моддаи якуми Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз қабили давлати демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона будани Ҷумҳурии Тоҷикистон низ заминаи конститутсионии фаъолияти мақомоти давлатиро ташкил медиҳанд. Мақомоти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон баҳри риоя ва иҷрои Конститутсия ва санадҳои дигари қонунгузории Тоҷикистон дар соҳаи инкишофи сохторҳои демократии ҳаёти ҷомеа ва давлат, аз ҷумла дар бахшҳои таъмини гуногунии сиёсӣ ва мафкуравӣ, фаъолияти иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва ҳизбҳои сиёсӣ дар чоҳорчӯбаи Конститутсия, роҳандозии интихобот ва раъйпурсӣ дар заминаи қонун, иштироки шаҳрвандон дар идораи давлатӣ, амалӣ гаштани ҳукуқи шаҳрвандон ба муроҷиат ба мақомоти давлатӣ, фаъолияти воситаҳои ахбори омма дар доираи талаботи Конститутсия ва қонун ҳамарӯза ва бо ҳисси масъулияти баланд фаъолияти барои ҷомеа муҳим ва муфидро анҷом медиҳанд.

Дар Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон давлати ҳуқуқбунёд будани Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон гардид. Дар робита бо пазируфта шудани ѓояи давлати ҳуқуқбунёд дар меъёрҳои Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон арзишҳои давлатдории ҳуқуқбунёд эътироф шуданд. Аз ҷумла, арзиши олии инсон ва ҳукуқу озодиҳояш, дахлнопазир будани ҳаёт, қадр, номус ва дигар ҳуқуқҳои фитрии инсон эътироф шуданд (м. 5), халқи Тоҷикистон баёнгари соҳибихтиёрӣ ва сарчашмаи ягонаи ҳокимияти давлатӣ эълон гашт (қ. 1 м. 6), раъйпурсии умумихалқӣ ва интихобот чун ифодаи олии бевоситаи ҳокимияти халқ пазируфта шуданд. Дар моддаҳои дигари Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон низ арзишҳои дигари давлати ҳуқуқбунёд пазируфта шуданд, аз қабили таҷзияи ҳокимияти давлатӣ ба қонунгузор, иҷроия ва судӣ (м. 9), эътибори олии ҳуқуқии Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, мустақиман амал намудани меъёрҳои конститутсионӣ, мувофиқати ҳамаи қонунҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳукуқӣ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, риоя ва иҷрои Конститутсия ва қонунҳо (м. 10).

Арзишҳои давлати ҳуқуқбунёд, ки дар Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби халқи Тоҷикистон дар раъйпурсӣ ҳангоми қабули Қонуни асосии давлат якдилона пазируфта шуданд, заминаи ҳуқуқии ташаккулу фаъолияти ҳамаи мақомоти давлатиро ташкил медиҳанд ва дар фаъолияти ҳамарӯзаи онҳо риоя мешаванд. Дар байни арзишҳо ва талаботи давлати ҳуқуқбунёд мавқеи муҳимро ҳуқуқҳои инсон ҳисоб менамоянд. Дар шароити ташаккулу инкишофи давлати ҳуқуқбунёд ҳуқуқҳои инсон заминаи ҳуқуқӣ ва маҳаки меъёрии фаъолияти мақомоти давлатиро ташкил медиҳанд.

Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ба мисли санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ, арзиши баланди иҷтимоии инсонро дар ҷомеа эътироф мекунад. Якҷоя бо шахсияти инсон ҳамчунин ҳуқуқу озодиҳои ӯ низ арзиши баланди ҳуқуқиро соҳиб мешаванд. Аз ин хотир, қонунҳо ва санадҳои дигари меъёрии ҳуқуқӣ, санадҳои татбиқи ҳуқуқ, аз он ҷумла, санадҳои мақомоти давлатӣ бояд бо дарназардошти арзиши баланди инсон ва аввалиндараҷа будани ҳуқуқу озодиҳояш қабул ва амалӣ гарданд.

Тибқи қисми 2-и моддаи 10-и Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон «Давлат ва ҳамаи мақомоти он, шахсони мансабдор, шаҳрвандон ва иттиҳодияҳои онҳо вазифадоранд Конститутсия ва қонунҳои ҷумҳуриро риоя ва иҷро намоянд». Волоияти Конститутсия ва қонун нишонаи муҳими давлати ҳукуқбунёд мебошад. Аз ин хотир, риоя ва иҷрои ҳатмии Конститутсия ва қонун вазифаи аввалиндараҷаи мақомоти давлатӣ, шахсони мансабдор, шаҳрвандон ва иттиҳодияҳои онҳо мебошад.

П. Шарофов
Сармутахассиси шуъбаи
ҳифзи давлатии ҳуқуқҳои
шаҳрвандӣ ва сиёсӣ      

Санади тақдирсози миллат

Санаи 6 ноябри соли 1994 барои тамоми мардуми Тоҷикистон, яке аз санаҳои тақдирсози миллат мебошад, зеро маҳз дар хамин рӯз бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардидааст, ки имсол мо 25-солагии онро ҷашн мегирем. Конститутсияи Тоҷикистони соҳибистиқлол барои мардуми мо санади роҳнамо ва таърихӣ буда, сарнавишти имрӯзу фардои давлатамонро дар худ таҷассум менамояд.

Конститутсия ба сифати қонуни олии кишвар дар шакли муайян таҳия шуда, аз суботу устувории махсус бархӯрдор аст. Он метавонад танҳо бо тартибе, ки худи Конститутсия муқаррар кардааст, таҷдиди назар карда шавад. Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз тариқи раъйпурсии умумихалқӣ қабул гардида, тағйиру иловаҳо ба он танҳо бо роҳи раъйпурсӣ ворид карда мешаванд.

Тибқи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон халқ баёнгари соҳибихтиёрӣ ва сарчашмаи ягонаи ҳокимияти давлатӣ аст ва ҳаёти ҷамъиятӣ дар асоси равияҳои гуногуни сиёсӣ ва мафкуравӣ инкишоф меёбад.

 Қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз тариқи раъйпурсии умумихалқӣ ба таърихи инкишофи давлатдории шӯравӣ дар Тоҷикистон хотима гузошта, роҳи рушди комилан навро оғоз намуд. Конститутсия аз роҳи таҳкими ҳуқуқии арзишҳои умумидемократӣ ва самтгирии роҳи рушди иҷтимоиву иқтисодӣ ва сиёсии ҷадид Тоҷикистонро ба ҷомеаи ҷаҳонӣ амалан пайваст.

Таърих гувоҳи он аст, ки дар Тоҷикистон аз соли 1929 то ба имрӯз, 5-маротиба, яъне дар солҳои 1929, 1931, 1937, 1978 ва 1994 Конститутсияҳои гуногун қабул гардида, Конститутсияи нави амалкунандаи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз конститутсияҳои гузашта куллан фарқ мекунад ва меъёрҳои он мустақиман амал намуда, ба стандартҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқии байналмилалӣ ҷавобгӯ мебошад. Қобили қайд аст, ки ба Конуститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон се маротиба (26 сентябри соли 1999, 22 июни соли 2003 ва 22 майи соли 2016) бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ тағйиру иловаҳо ворид гардидааст.

Тибқи Конститутсия халқи Тоҷикистон худро ҳамчун қисми ҷудонашавандаи ҷомеаи ҷаҳон эълон намудааст, ки ин ифодакунандаи бевоситаи узви созмонҳои умумӣ ва минтақавӣ, аз ҷумла Созмони Милали Муттаҳид, Созмони Аҳдномаи Амнияти Дастаҷамъӣ, Созмони Амният ва Ҳамкорӣ дар Аврупо, Созмони Конфронси Исломӣ, Созмони Ҳамкории Иқтисодӣ, Созмони Ҳамкории Шанхай, Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил, Иттиҳоди Иқтисодии Авруосиё, Машварат оид ба Ҳамкорӣ ва Тадбирҳои Боварӣ дар Осиё, Бунёди Байналмилалии Наҷоти Арал ва ғайра шомил будани Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад.

Аз ин рӯ, Тоҷикистон риояи принсипҳои эътирофшудаи умумӣ ва меъёрҳои ҳуқуқи байналмилалиро ба уҳда гирифта, муносибатҳои дипломатии худро бо давлатҳои хориҷӣ барқарор менамояд, бо онҳо равобити мусолиматомез ва ҳамкориҳои судмандро дар муносибатҳои сиёсӣ, иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ бар асоси принсипҳои ҳуқуқи байналмилалӣ, ки дар оинномаҳои санадҳои он созмонҳо муқаррар шудаанд, ба роҳ мемонад.

 Конститутсия фарогири арзишҳои байналмилалӣ ва мутобиқ ба анъанаву суннатҳои мардуми тоҷик буда, ҳамаи меъёрҳои он ифодакунандаи мақсад, вазифа,  ҳадаф ва орзуи деринаи халқамон ба ҳисоб меравад. Конститутсияи Тоҷикистон эътибори олии ҳуқуқӣ дошта, меъёрҳои он сарчашмаи ташаккул ва такмили қонунгузории кишвар мебошанд.

Бо эътимод метавон изҳор намуд, ки 25–солагии аввалин Конститутсияи   Тоҷикистони соҳибистиқлол ҳамчун ҷашни мубораки миллӣ ба густариши бештари худогоҳиву худшиносӣ, ваҳдати миллӣ, ҳисси ватандӯстиву ватанпарастии ҳар як фарди бонангу номуси Тоҷикистони соҳибистиқлол нерӯи тоза мебахшад.

П. Маҷидов – сармутахассиси шуъбаи
ҳифзи давлатии ҳуқуқҳои кӯдаки
Дастгоҳи Ваколатдор оид ба ҳуқуқи
 инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон  

Вохӯрии Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон – Умед Бобозода бо муовини нави сафири Иёлоти Муттаҳидаи Амрико дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷаноби Ҷон Гинкел ва ҳайати ҳамроҳонаш

Мулоқоти Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо коргарони соҳаи саноати ҷумҳурӣ

Санаи 14 октябр Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо коргарони соҳаи саноати ҷумҳурӣ мулоқот  намуданд.

Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иброз доштанд, ки мақсад аз баргузории  мулоқот таҳлили вазъи воқеии соҳаҳои иқтисоди миллӣ, бахусус бахши саноат, баррасии масъалаҳои ҳалталаби соҳа, дарёфти роҳҳои рушди он тавассути воридоти технологияҳои навтарин, истеҳсоли маҳсулоти рақобатпазир, тақвияти иқтидори содиротии мамлакат, таъсиси ҷойҳои нави корӣ ва мусоидат кардан ба татбиқи ҳадафи чоруми стратегии кишвар — саноатикунонии босуръати мамлакат мебошад.

Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо таҳлилҳои амиқи вазъи соҳаи саноат дар давоми солҳои соҳибистиқлолӣ, дар амал ҷорӣ кардани ислоҳоти соҳаҳо, барномаҳои давлатӣ ва сармоягузорӣ ба иқтисоди миллӣ суханронӣ карда, барои рушду пешрафти кишвар, таъсиси корхонаҳои истеҳсоли маҳсулоти ватании ивазкунандаи воридот, ба шуғл фаро гирифтани сокинон ба Ҳукумати кишвар, вазорати саноат ва технологияҳои нав, мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳру ноҳияҳо ва дигар сохторҳои марбута дастуру супоришҳо доданд.

Президенти мамлакат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид доштанд, ки ташкили низоми ҳуқуқиву иқтисодии шарикии давлат ва бахши хусусӣ, соддагардонии расмиёти бақайдгирии соҳибкорӣ, ба танзим даровардани санҷишҳои фаъолияти субъектҳои хоҷагидор, низоми иҷозатдиҳӣ, иҷозатномадиҳӣ, андозбандӣ, соддагардонии савдои хориҷӣ, эълони мораторий ба санҷишҳои фаъолияти соҳибкорони истеҳсолӣ дар рушди саноати кишвар нақши муҳим доранд.

Дар “Стратегияи миллии рушд барои давраи то соли 2030” ва “Барномаи миёнамуҳлати рушд барои солҳои 2016-2020” бо мақсади баланд бардоштани қобилияти рақобати маҳсулоти ватанӣ, ворид намудани технологияҳои муосир, тақвияти нерӯи кадрӣ дар ин самт ва такмили минбаъдаи заминаҳои меъёрии ҳуқуқии бахши саноат чораҳои мушаххас пешбинӣ гардидаанд.

 Барои пешгирӣ кардани таназзулёбии истеҳсолоти саноатӣ зарурат пеш омад, ки бо роҳи ҷалби сармояи хориҷӣ ва ҳавасманд кардани фаъолияти истеҳсолӣ саноати кишвар инкишоф дода шуда, пастравии ҳиссаи соҳа дар маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ боз дошта шавад.

Бо ин мақсад якчанд барномаи давлатии соҳавӣ таҳия ва амалӣ гардида, бо ҷалби сармояи дохиливу хориҷӣ инфрасохтори зарурии истеҳсолӣ ва иҷтимоӣ бунёду азнавсозӣ ва фазои мусоиди сармоягузорӣ фароҳам оварда шуд, ки ин ҳама ба рушди саноати кишвар заминаҳои зарурӣ гузошт.

Тайи 25 соли охир беш аз 80 лоиҳаи давлатии сармоягузорӣ барои бунёди инфрасохтори зарурӣ дар ҳаҷми беш аз 42 миллиард сомонӣ амалӣ гардид.

Ҳукумати кишвар дар замони истиқлоли давлатӣ барои соҳибкорону сармоягузорон беш аз 100 намуди имтиёзҳо ва сабукиҳоро ҷорӣ намудааст, ки нисфи онҳо барои дастгирии соҳаҳои истеҳсолӣ пешбинӣ шудаанд.

Дарёфти роҳҳои ҳалли мушкилоти соҳаи саноат, дар навбати аввал, аз масъулони соҳа ва соҳибкорон вобаста мебошад. “Бинобар ин, зарур аст, ки барои расидан ба ҳадафи чоруми миллӣ тарзу усули корбарӣ ва роҳҳои амалигардонии сиёсати саноатии кишвар дигар карда шаванд”-таъкид доштанд Президенти мамлакат.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Ҳукумати мамлакат супориш доданд, ки лоиҳаи қарорро дар бораи таъсиси Комиссияи давлатии амалисозии сиёсати саноатикунонии босуръати кишвар таҳти роҳбарии Сарвазири Тоҷикистон ва барномаи махсуси саноатикунонии босуръати кишварро барои солҳои 2020-2030 таҳия ва барои тасдиқ пешниҳод намояд.

Бояд қайд намоем, ки баргузории чунин мулоқотҳо саривақтӣ ва судманд буда, баёнгари сиёсати хирадмандона ва инсонпарваронаи Пешвои муаззами миллат мебошанд. Дар натиҷа мо кормандони мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аз вазъи воқеии соҳаҳои иқтисоди миллӣ воқиф гашта, барои ҳимояи ҳуқуқу озодиҳои соҳибкорони ватанӣ талош намуда, кўшиш менамоем, ки дар амалӣ гардидани ҳадафи чоруми стратегии кишвар — саноатикунонии босуръати мамлакат саҳми худро гузорем.

Шуъбаи ҳифзи давлатии ҳуқуқҳои
иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ

ТАЪЗИЯ

Роҳбарият ва ҳайати кормандони мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба муовини сардори шуъбаи ҳифзи давлатии ҳуқуқҳои кӯдак Ҳусниддин Нидоев бинобар вафоти падараш изҳори ҳамдардӣ намуда, ба ӯ ва аҳли оилааш аз даргоҳи Илоҳӣ сабри ҷамил хоҳонанд.

Конститутсияи Тоҷикистон санади ҳимояткунандаи ҳуқуқи инсон аст

6 ноябри соли 2019 аз қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон 25 сол пур мешавад. Дар ин рӯз Қонуни асосии давлати соҳибистиқлоли Тоҷикистон бо роҳи овоздиҳии умумихалқӣ қабул карда шуд. Дар таҳия ва муҳокимаи он мутахассисони варзидаи соҳаи ҳуқуқ, одамони касбу кори гуногун фаъолона иштирок карданд.

Қабули Конститутсия пас аз ба даст овардани Истиқлолияти давлатӣ дар таърихи навини давлатдории тоҷикон дуюмин рӯйдоди муҳими сиёсию ҳуқуқӣ ва иҷтимоию фарҳангӣ ба шумор меравад, ки он дар саҳифаи таърих ҳамчун рӯзи қабули  Конститутсия сабт гардидааст. Халқи Тоҷикистон бо камоли ифтихор 6-уми ноябрро ҳамчун рӯзи қабули Конститутсия ҳамасола таҷлил менамоянд.

Конститутсияи Тоҷикистон дар давоми 25 соли мавҷудияти худ аз санҷиши вақт бомуваффақият гузашта,  гарави устуворӣ ва ризоят дар мамлакат гардид.

Конститутсия қонуни асосии муқарраркунандаи давлат, санади махсус ва дорои қувваи баланди ҳуқуқӣ мебошад, ки он принсипҳо, қоидаҳои асосӣ ва муҳимро муайян мекунад ва онҳо дар қонунҳои алоҳида мушаххас карда мешаванд.

Дар Конститутсия маротибаи нахуст ғояҳо ва принсипҳое ворид карда шуданд, ки барои ҳамаи шаҳрвандон новобаста аз ақидаҳои сиёсиашон якхел муҳим буданд. Ин принсипҳо инҳоянд: арзиши олӣ эътироф намудани инсон, ҳуқуқ ва озодиҳои ӯ, устувории сиёсӣ ва тақсимнопазирии ҳудуди давлат,  хусусияти иҷтимоӣ ва дунявӣ доштани давлат, баробарҳуқуқӣ ва дӯстии тамоми миллату халқиятҳо, эътироф ва ҳифзи ҳамаи шаклҳои моликият ва дигарҳо, ки ба ҳамдигарфаҳмии ҷомеа оварда мерасонанд.

Якумин маротиба дар Конститутсия дар ҷойи аввал принсипҳои инсондӯстӣ ва ҳуқуқи инсон ҷойгир карда шуданд. Мазмуни инсондӯстонаи Қонуни асосии мамлакат ва  дастоварди аз ҳама муҳими Конститутсия аз ин иборат аст, ки он эълон намуд, ки инсон, ҳуқуқу озодиҳои ӯ арзиши олӣ мебошанд. Боби дуюми Конститутсия ба ҳуқуқу озодиҳои инсон бахшида шуда, давоми 25 сол инсон, ҳуқуқу озодиҳои ӯ ба мадди аввал гузошта мешавад.

 Дахлнопазир эътироф  гардидани ҳуқуқҳои фитрии инсон асоси Конститутсияро ташкил мекунанд. Ин он маъноро дорад, ки ҳар як шаҳрванд ҳуқуқи худро вобаста ба таваллуд пайдо мекунад ва онҳо аз ҷониби давлат тақдим нашудаанд ва давлат шаҳрвандони худро аз ин ҳуқуқҳо маҳрум карда наметавонад, аз ҷумла шаҳрвандии онҳоро.

Барои амалишавии ҳуқуқҳои фитрии инсон, ба мисли ҳуқуқ ба ҳаёт, ба озодӣ, ба ҳастии кофӣ, ба моликият, ба дахлнопазирии ҳаёти шахсӣ ва оилавӣ, ба ҳифзи қадру қимат ва номи нек, ҳифзи модарию кӯдакӣ, пиронсолӣ ва дигарҳо фақат ҳолати таваллуд басанда аст,  доштани шахсият ва шаҳрвандӣ талаб карда намешавад.

Дар Конститутсия мазмуну моҳияти Тоҷикистон ҳамчун давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона дарҷ гардид.

Яке аз хусусияти муҳими Конститутсия ин аст, ки меъёрҳои он мустақиман амал мекунанд. Дар моддаи 10 он омадааст, ки Конститутсияи Тоҷикистон эътибори олии ҳуқуқӣ дорад ва меъёрҳои он мустақиман амал мекунанд. Қонунҳо ва дигар санадҳои ҳуқуқие, ки хилофи Конститутсия мебошанд, эътибори ҳуқуқӣ надоранд. Амали бевоситаи Конститутсия маънои онро дорад, ки судҳо ва мақомоти ҳокимияти давлатӣ ҳангоми баррасии масъалаҳо ва қабули қарорҳо метавонанд бевосита меъёрҳои онро ба роҳбарӣ гиранд.

Ба туфайли Конститутсия дар ҷумҳурӣ падидаи Президент, Парламент, ҳуқуқ ба моликияти хусусӣ, ба озодии рафту омад, озодии сухан ва дигарҳо пайдо шуданд. Дар он забони тоҷикӣ чун забони давлатӣ, муқаддасоти миллӣ – Парчам, Нишон, Суруди миллӣ ифодаи қонунии худро ёфтаанд.

Муҳимтарин талаботи Конститутсия ин буд, ки тибқи он халқ баёнгари соҳибихтиёрӣ ва сарчашмаи ягонаи ҳокимияти давлатӣ, ки онро бевосита ва ё ба воситаи вакилони худ амалӣ мегардонад, эътироф карда шуд.

Дар Конститутсия ба ташкил ва бунёди ҳокимияти давлатӣ дар асоси таҷзияи он ба ҳокимияти қонунгузор, иҷроия ва судӣ аҳамияти махсус дода шуд.

Ҷумҳурии Тоҷикистон маҳз ба туфайли Конститутсияи худ дар муддати кӯтоҳ аз тарафи ҷомеаи байналмилалӣ ҳамчун давлати мустақил шинохта шуд.

Муносибат нисбати шахси дигар новобаста аз вазъи ҷамъиятӣ ва ҳуқуқии ӯ,  муносибат нисбати ҳуқуқи дигарон, ки бар ҳар як кас аз лаҳзаи таваллуд дода шудааст, муносибат нисбати озодиҳои инсон ва шаҳрванд, ки ҳамчун арзиш ҳеҷ кас ҳуқуқи гирифтанро надорад – дар умум мазмун, мақсади ҳуқуқҳимоякунандаи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистонро ташкил мекунанд.

Пӯшида нест, ки  барои амалӣ шудани ҳуқуқу озодиҳои инсон танҳо эълон намудани онҳо басанда нестанд. Хусусияти хоси Конститутсияи Тоҷикистон аз он иборат аст, ки дар он механизмҳои ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд сабт гардидаанд, ки инҳоянд:

— аз ҷониби давлат эътироф, риоя ва ҳифз намудани ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд (моддаи 5);

— бар ҳар кас кафолат дода шудани ҳифзи судӣ (моддаи 19) ва аз ҷониби ҳокимияти судӣ ҳифз гардидани ҳуқуқ, озодии инсону шаҳрванд (моддаи 84);

— аз ёрии адвокат истифода намудан аз лаҳзаи дастгир шудан (моддаи 19);

-эътироф намудани Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун ҳомии ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд (моддаи 64);

-кафолат дода шудани таъмини ҳуқуқ, озодиҳо ва шарафи шаҳрвандон аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон (моддаи 67);

-кафолат дода шудани ёрии ҳуқуқӣ дар тамоми марҳилаҳои тафтишот ва мурофиаи судӣ (моддаи 92);

-аз ҷониби давлат кафолат дода шудани ҳифзи судӣ барои ҷабрдида (моддаи 21) ва дигарҳо.

Конститутсия на фақат қонуни асосии давлат, инчунин арзиши махсус, рамзи ягонагии давлату ҷомеа мебошад. Барои он, ки иқтидори Конститутсия амалӣ гардад, ҳар як шаҳрвандро зарур аст, ки барои амалишавии меъёрҳои Конститутсия мусоидат намуда, ҳуқуқу озодиҳо ва вазифаҳои худро донад ва ҳуқуқу озодиҳо, шаъну шарафи дигаронро эҳтиром намояд.

Ашӯров М., сардори шуъбаи ҳифзи
давлатии ҳуқуқҳои шаҳрвандӣ ва
сиёсии Дастгоҳи ВҲИ дар ҶТ

Конститутсия ва қонунгузории Тоҷикистон шиканҷа ва дигар намудҳои муносибатҳои бераҳмонаро манъ менамоянд

Ҳуқуқ ба озодӣ аз шиканҷа ва дигар намудҳои муносибат ва ҷазои бераҳмона, ғайриинсонӣ ё таҳқиркунандаи шаъну шараф ҳуқуқи мутлақ ва дахлнопазири инсон буда, амалияи истифодаи мунтазами он ҳамчун ҷинояти хусусияти байналмилалӣ, зидди инсоният ва вайронкунии ҷиддии ҳуқуқи инсон эътироф шудааст.

Мутобиқи санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ ва қонунгузории Тоҷикистон шиканҷа ва дигар намудҳои муносибат ва ҷазои бераҳмона, ғайриинсонӣ ё таҳқиркунандаи шаъну шараф манъ карда шудааст.

Моддаи 5 Эъломияи ҳуқуқи инсон эълон медорад, ки ҳеҷ кас набояд таҳти шиканҷа ё муносибат ва ҷазои бераҳмона, ғайриинсонӣ ё таҳқиркунандаи шаъну шарафи ӯ қарор дода шавад. Чунин манъкунӣ арзиши асосии xомеаи демократӣ ба ҳисоб рафта, дар давлати ҳуқуқбунёд ба дур шудан аз ин меъёр набояд роҳ дода шавад.

Паймони байналмилалӣ оид ба ҳуқуқҳои шаҳрвандӣ ва сиёсӣ, Конвенсияи зидди шиканҷа ва дигар намудҳои муносибат ва ҷазои бераҳмона, ғайриинсонӣ ё таҳқиркунандаи шаъну шараф, Конвенсияи Аврупоии ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон, Конвенсияи Аврупоӣ оид ба пешгирии шиканҷа ва дигар намудҳои муносибат ва ҷазои бераҳмона, ғайриинсонӣ ё таҳқиркунандаи шаъну шараф низ  истифодаи ин амалҳоро манъ менамоянд.

Яке аз воситаҳои пешгирӣ ва бартараф намудани ҳолатҳои  шиканҷа ин ҳамроҳ шудан ба Конвенсияи зидди шиканҷа ва дигар намудҳои муносибат ва ҷазои бераҳмона, ғайриинсонӣ ё таҳқиркунандаи шаъну шараф ба шумор меравад. Бо ин мақсад Тоҷикистон ҳамчун узви ҷомеаи ҷаҳонӣ 21 июли соли 1994 Конвенсияи зидди шиканҷа ва дигар намудҳои муносибат ва ҷазои бераҳмона, ғайриинсонӣ ё таҳқиркунандаи шаъну шарафро, ки ба ҳамаи шаҳрвандон ҳуқуқи муносибат намудан бо онҳоро тибқи стандартҳои байналмилалӣ  пешбинӣ менамояд, тасдиқ намуд.

Ҳуқуқи мазкур ба дахлнопазирии шахсӣ ва шаъну шарафи инсонии фардӣ алоқамандии зич дорад.

Ин аст, ки Конститутсияи Тоҷикистон ҳамчун нахустин қонуни асосии давлат дар заминаи принсипҳои бунёдии давлати ҳуқуқбунёд таҳия ва қабул шудааст, ки яке аз онҳо манъи шиканҷа мебошад. Дар банди 3 моддаи 18 он омадааст, ки «ба ҳеҷ кас шиканҷа, ҷазо ва муносибати ғайриинсонӣ раво дида намешавад».

Дар тули солҳои охир дар ҷумҳурӣ дар самти пешгирӣ ва бартараф намудани ҳолатҳои  шиканҷа ва дигар намудҳои муносибат ва ҷазои бераҳмона, ғайриинсонӣ ё таҳқиркунандаи шаъну шарафи инсон заминаҳои дахлдори ҳуқуқӣ омода шудаанд. Аз ҷумла, ба Кодекси ҷиноятӣ моддаи нави 143 (1) бо номи «Шиканҷа» ворид карда шуда, манъи шиканҷа дар Кодекси мурофиавии ҷиноятӣ, Кодекси иҷрои ҷазои ҷиноятӣ,  Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ,  Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи тартиб ва шароитҳои дар ҳабс нигоҳ доштани гумонбаршуда, айбдоршаванда ва судшаванда» пешбинӣ шудаанд.

Кодекси мурофиавии ҷиноятӣ истифодаи зӯроварӣ ва шиканҷаро нисбати иштирокчиёни мурофиа манъ намуда (қисми 2 моддаи 10), далелҳои бо роҳи шиканӣа ё муносибати бераімона ва ё усулҳои дигари ғайриқонунй ба даст овардашударо ғайри қобили қабул мешуморад (қисми 3 моддаи 88 (1).

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи тартиб ва шароити дар ҳабс нигоҳ доштани гумонбаршуда, айбдоршаванда ва судшаванда» (аз 28 июни соли 2011) дар моддаи 24 пешбинӣ менамояд, ки дар сурати бад шудани саломатӣ ё ҷароҳатҳои ҷисмонӣ бардоштани гумонбаршуда, айбдоршаванда ва судшаванда, онҳоро кормандони тиббии ҷойҳои дар ҳабс нигоҳ доштан бетаъхир ташхису муоина мекунанд ва натиҷаи ташхису муоинаи тиббӣ қайд карда шуда, ба маълумоти гумонбаршуда, айбдоршаванда ва судшаванда расонида мешавад. Инчунин ташхису муоина бо дархости худи гумонбаршуда, айбдоршаванда ва судшаванда ё ин, ки бо талаби ҳимоятгари онҳо аз ҷониби кормандони муассисаҳои тиббии дигар гузаронида мешавад. Дар ҳолати рад кардани гузаронидани чунин ташхису муоина ба прокурори назораткунанда шикоят кардан мумкин аст.

Дар қарори Пленуми Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо қарори худ аз 25 июни соли 2012, №1 «Дар бораи татбиқ намудани меъёрҳои қонунгузории ҷиноятӣ ва мурофиавии ҷиноятӣ оид ба мубориза бар зидди шиканҷа» хусусияти татбиқи қонунгузории мазкур, аз ҷумла баррасии арзу шикоятҳоро оид ба шиканҷа дар рафти таҳқиқу тафтиш ва муҳокимаи судӣ, банду басти кирдорҳои шахсони гунаҳгор ва ғайра шарҳу тафсир дода шудааст.

Ба Кодекси мурофиавии ҷиноятӣ аз 14 майи соли 2016, № 1306 тағйиротҳо ворид карда шудаанд, ки кафолатҳои пешгирии шиканҷаро тақвият мебахшанд. Аз ҷумла, оғози мӯҳлати дастгиршавии шахс лаҳзаи воқеан дастгир кардани ӯ ҳисоб карда шуда, дар ҷои дастгиркунии воқеӣ ба таври шифоҳӣ эълон карда мешавад, ки барои кадом ҷиноят дастгир шудааст, ҳуқуқи ӯро ба занги телефонӣ ё хабар додан ба адвокат ё хешовандони наздик, доштани ҳимоятгар ва даст кашидан аз додани нишондодро фаҳмонида, огоҳ карда мешавад, ки нишондодҳои ӯ метавонанд ба сифати далел дар парвандаи ҷиноятӣ муқобили ӯ истифода бурда шаванд. Дар протоколи дастгиркунӣ, аз ҷумла, насаб, ном ва номи падар, вазифа ва рутбаи кормандони мақомоти таъқиби ҷиноятӣ, ки дар дастгиркунӣ иштирок карданд, имзои онҳо дар протокол қайд карда мешаванд, инчунин муоинаи тиббии дастгиршуда гузаронида мешавад.

Таҳлили мутобиқати қонунгузории миллӣ ба Конвенсияи зидди шиканҷа  ва тағйироту иловаҳои воридкардашуда ба он аз он гувоҳӣ медиҳанд, ки қонунгузорӣ дар умум ба муқаррароти Конвенсияи мазкур мутобиқат мекунад.

 Ашӯров М., сардори шуъбаи ҳифзи
 давлатии ҳуқуқҳои шаҳрвандӣ ва
 сиёсии Дастгоҳи ВҲИ дар ҶТ

 

 

 

 

 

 

Натиҷагирӣ аз фаъолияти мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар нуҳ моҳи соли 2019

Рӯзи 10 октябри соли ҷорӣ дар мақомоти  Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон вобаста ба натиҷаҳои фаъолият дар нуҳ моҳи соли 2019  маҷлиси ҷамъбастӣ баргузор  гардид.

Нахуст У.Бобозода — Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон оид ба натиҷаҳои фаъолияти мақомот дар ин давра сухан ронда, қайд намуд, ки нишондиҳандаҳои фаъолияти мақомот дар муқоиса бо ҳамин давраи соли 2018 беҳтар гардидааст. Чунин раванд бояд идома дода шуда, дар самти амалисозии нақшаҳои дар мақомот амалишаванда чораандешӣ карда шавад. Инчунин дар масалаи қабули муроҷиатҳо, баррасии муроҷиатҳо, муросилоти аз дигар мақомот воридгардида, баррасии лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, иштироки кормандон  дар гурӯҳҳои корӣ, иштирок дар семинару конференсия ва мизҳои мудаввар, гузаронидани мониторингу санҷишҳо, баромад дар ВАО ва оид ба дигар масъалаҳо кормандони шуъбаҳои мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон баромад намуданд

Ҳамчунин аз рӯи барнома ҳисоботи роҳбарони воҳидҳои сохтории мақомот оид ба қабул ва баррасии муроҷиатҳои шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, такмили қонунгузорӣ, баргузории санҷишу мониторингҳо, иштирок дар семинару машваратҳо, иҷрои нақшаҳои корӣ ва дигар масъалаҳо шунида шуд.

Қайд карда шуд, ки шумораи муроҷиатҳои шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки мусбат ҳал гардидаанд, рӯ ба афзоиш ниҳодааст.

Сипас  фаъолияти  воҳидҳои  сохтории  мақомот ва кормандони он  мавриди таҳлил ва муҳокима  қарор гирифта, аз ҷониби роҳбарият  ҷиҳати тақвият додани корҳо ва иҷрои пурраи барномаи амали мақомот барои  соли 2019 дастурҳои  мушаххас дода шуд.

Бо дарназардошти баррасии ҳисоботҳо фаъолияти мақомот дар нуҳ моҳи соли 2019 қаноатбахш ҳисобида шуд.

 Хадамоти матбуотии  ВҲИ ҶТ

Муҳоҷират ва ҳуқуқи инсон

Раванди муҳоҷират дар даврони ҷаҳонишавӣ ба як падидаи муқаррарӣ табдил ёфтааст. Тибқи иттилои бадастомада имрӯзҳо  тақрибан 258 миллион нафар одамон, ки мутаносибан 3% аҳолии сайёраро ташкил медиҳанд дар хориҷи кишвар, яъне берун аз ватанашон зиндагонӣ мекунанд.

Новобаста аз он, ки қисме аз муҳоҷирон ихтиёран ватанашонро тарк кардаанд, аксарият маҷбур шудаанд бо якчанд сабабҳо, аз ҷумла, сатҳи пасти зиндагӣ, хизматрасониҳои тиббӣ, маориф, таъминот бо оби тозаи ошомиданӣ, хӯрокворӣ, манзил ва бад будани вазъи экологии маҳалли зисташон, ҳамчунин зери таъкиб гирифтор шуданашон аз тарафи давлат ва муноқишаҳои дохилӣ ҷои зисти доимии худро тарк кунанд.

Мушоҳидаҳо нишон медиҳанд, ки муҳоҷирон ба қисми осебпазири аҳолӣ мансуб набошанд ҳам, дар бисёр ҳолатҳо ҳуқуқҳои онҳо поймол мегардад. Аз ҷумла, ҳуқуқҳои шаҳрвандӣ ва сиёсии онҳо, дастгиркунии худсарона, мавриди шиканҷа қарор гирифтан ва ҳамчунин халалдор шудани ҳуқуқҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангии онҳо аз ҷумла, ҳуқуқ ба саломатӣ, манзил, таҳсил ва ғайраҳо. Таъмин нагардидани ҳуқуқи муҳоҷирон дар бисёр ҳолатҳо ба зери табъиз қарор дода шуданашон вобастагӣ дорад.

Ин дар ҳолест, ки дар кишварҳои пешрафта давлат ба ҳар кас, қатъи назар аз миллат, ножод, ҷинс, забон, эътиқоди динӣ, мавқеи сиёсӣ, вазъи сиёсӣ, вазъи иҷтимоӣ, таҳсил ва молу мулк, ҳуқуқу озодиҳоро кафолат дода аст.

Аксарияти муҳоҷирон дар вазъи ногувори зиндагӣ қарор дошта, бо сабаби табъиз шуданашон ба ҳеҷ куҷо шикоят намекунанд ва аз ҳуқуқуқу озодиҳояшон бархурдор нестанд.

Бояд қайд намуд, ки масъалаҳои муҳоҷирати меҳнатӣ мавриди таваҷҷӯҳи доимии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор дошта, дар ин самт бо мақсади беҳтар намудани шароити будубош ва фаъолияти муҳоҷирони меҳнатӣ дар хориҷи кишвар пайваста тадбирҳо андешида мешавад.

Аз ҷумла, моҳи апрели соли ҷорӣ Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Федератсияи Россия сафари расмӣ анҷом дода, пеш аз оғози барномаи сафарӣ бо роҳбарону намояндагони диаспор, муҳоҷирони меҳнатӣ ва донишҷуёни тоҷик дар Федератсияи Россия мулоқот намуданд. Дар мулоқот қайд карда шуд, ки дар натиҷаи андешидани чораҳои зарурӣ дар самти муҳаё кардани ҷойҳои нави корӣ дар дохили кишвар соли 2018 назар ба соли 2013 шумораи шаҳрвандони мо, ки ба муҳоҷирати меҳнатӣ мерафтанд, қариб 50 фоиз кам гардида, тибқи омори расмӣ 484 ҳазор нафарро ташкил додааст.

Бинобар ин зарур аст, ки дар байни муҳоҷирон корҳои иттилоотонӣ ва маърифатӣ дар сатҳи зарурӣ ба роҳ монда шуда, бо ҷалби намояндагиҳои давлатӣ дар хориҷи кишвар, ташкилотҳои байналмилалӣ ва намояндагони ҷомеаи шаҳрвандӣ ҷиҳати ҳимояи ҳуқуқу озодиҳои онҳо тадбирҳо андешида шаванд.

Раҷабов Ш.,
Сардори шуъбаи ҳифзи давлатии
ҳуқуқҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва
фарҳангии Дастгоҳи ВҲИ ҶТ

Муколамаи намояндагони мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон бо аҳолӣ дар шаҳри Хоруғ

Санаи 8 октябри соли ҷорӣ муовини сардори шуъбаи ҳифзи давлатии ҳуқуқҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангии Дастгоҳи Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон-Бобохонов С.С. ва мутахассиси пешбари шуъбаи ташкилӣ, таҳлилӣ ва иттилоотии Дастгоҳи Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон-Мирзоев Ҳ.Л. тибқи Барномаи амали мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли 2019 дар шаҳри Хоруғи ВМКБ бо аҳолӣ ва намояндагони мақомоти давлатии дар шаҳри Хоруғ фаъолияткунанда вохӯрӣ ва муколама баргузор намуданд.

Дар рафти чорабинӣ ҷиҳати баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии аҳолӣ Мирзоев Ҳ.Л. дар бораи мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ва фаъолияти он суханронӣ намуда, баъдан Бобохонов С.С. дар масъалаи риояи ҳуқуқи инсон, санадҳои миллӣ ва байналмилалии соҳаи ҳуқуқи инсон, оид ба вазъи муҳити дастрас ба маъюбон, пешгирии зуроварӣ дар оила, оид ба ҳуқуқи дастраси ба қитъаи замини назди ҳавлигӣ, гирифтани шаҳодатномаи таваллуди кӯдакон, пешгирии вайроншавии оилаҳои ҷавон, пешгирии омилҳои коррупсиони дошта ва дигар масъалаҳои ҳуқуқӣ маърӯза намуданд.

Дар қисмати муҳокимавӣ аз ҷониби иштирокчиён оид ба мушкилоти ҷойдашта дар самти ҳуқуқи инсон саволҳо дода шуда, тавсияҳо пешниҳод карда шуд. Аз ҷумла вобаста ба:

— ҳуқуқ ба гирифтани кумакпулии камбиозоатӣ;

-мушкилот оид ба мавҷуд набудани боғчаи бачагон;

-дохил гаштан ё нагаштани ҷалби кӯдакон ба шанбегиҳо барои ободонӣ ҳамчун меҳнати маҷбурӣ;

-оид ба бақайд гузоштани наварусон дар қайди манзили шавҳар ё волидайни он;

-оид ба тарзи муроҷиат ба мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон;

-оид ба будубоши кӯдакони падару модарашон дар муҳоҷирати меҳнатӣ буда ва дигар масъалаҳо.

Аз ҷониби кормандони мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон ба саволҳои аз ҷониби иштирокчиён додашуда ҷавобҳои мушаххас додашуда хотиррасон карда шуд, ки онҳо метавонанд оид ба дилхоҳ вайроншавии ҳуқуқҳояшон дар қатори дигар мақомот ба мақомоти Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон низ муроҷиат намоянд.